Μεταίχμιο ιστορικής πραγματικότητας και μαγείας…

Κατά τη διάρκεια μιας βραδινής Κυριακάτικης βόλτας και ενώ θαύμαζα το νέο φωτισμό του Ιερού βράχου, η βόλτα μετατράπηκε σε πραγματική γιορτή όταν ο πλακόστρωτος δρόμος της Διονυσίου Αρεοπαγίτου με έφερε μπροστά στο πραγματικό μνημείο “πολιτισμού για τον πολιτισμό” το οποίο δύσκολα μπορεί κάποιος να μην προσέξει. Με αφορμή ένα από τα αναμφισβήτητα θαύματα του κόσμου, τον Παρθενώνα, το κτίριο του μουσείου έχει κατασκευαστεί σε μία από τις πιο ωραίες και ιστορικές γειτονιές της Αθήνας.

ΜΙΚΡΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Ο Παρθενώνας με αρχιτέκτονες τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη, ξεκίνησε να χτίζεται το 447 π.Χ. στα θεμέλια ενός παλαιότερου ναού, τον οποίο κατέστρεψαν οι Πέρσες το 480 π.Χ. όταν κατέλαβαν την Αθήνα. Σημάδια της βάρβαρης αυτής καταστροφής έμειναν ορατά μέχρι και σήμερα. Στη βόρεια μεριά μάλιστα της Ακρόπολης είναι εμφανείς οι σπόνδυλοι των κιόνων του ημιτελούς ναού του βόρειου τείχους. Οι εργασίες κατασκευής του ναού ολοκληρώθηκαν το 438 π.Χ. και αφιερώθηκε στην Αθηνά Παρθένο.

Η Αθηνά, η πολιούχος της πόλης, σύμφωνα με τη μυθολογία, μετά από σκληρή μονομαχία με τον Ποσειδώνα, κέρδισε την Αττική και συνδέθηκε για πάντα με αυτή και τη ζωή των κατοίκων της. Όταν ο Ποσειδώνας χτύπησε με την τρίαινα του το βράχο, ξεπήδησε αλμυρό νερό, η περίφημη Ερεχθηίς θάλασσα, ενώ η Αθηνά τον κατατρόπωσε με έναν απλό και λιτό τρόπο. Χάρισε απλώς το ιερό δέντρο της ελιάς στην πόλη. Στη θεά Αθηνά, την προστάτιδα της Αθήνας, ήταν αφιερωμένοι σχεδόν όλοι οι ναοί του ιερού βράχου, ο Παρθενώνας, το Ερέχθειο και ο ναός της Αθηνάς Νίκης.

ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Το θαύμα του χρυσού αιώνα βρήκε στέγη μέσα σε ένα σύγχρονο θαύμα. Με «θαυματοποιό – αρχιτέκτονα» τον Μπερνάρ Τσουμί, χαρακτηρίστηκε από τον Ντέιβιντ Χιλ (Πρόεδρο της Διεθνούς Οργάνωσης για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα) ως το πιο αξιόλογο κτίριο που έχει κατασκευαστεί τα τελευταία 2000 χρόνια. Απλή και λιτή κατασκευή, αναδεικνύει όπως πρέπει την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά.

Όραμα 33 χρόνων του Κωνσταντίνου Καραμανλή και της Μελίνας Μερκούρη πλημμύρισε με αύρα αρχαίου φωτός το κέντρο των Αθηνών τον Ιούνιο του 2009. Το μουσείο έχει κατασκευαστεί «καρτερώντας» με μητρική υπομονή τα κομμάτια που με βία ξενιτεύτηκαν στη βρετανική γη υπό τις οδηγίες του Λόρδου Έλγιν. Η βέβηλη αυτή πράξη να θυμήσουμε ότι έφτασε στο αποκορύφωμά της όταν ο Έλγιν έδωσε την εντολή να πριονιστούν τα ανάγλυφα κομμάτια της ζωφόρου, προκειμένου να μειωθεί το βάρος των λίθων της ζωφόρου και να μεταφερθούν ευκολότερα. Αυτό που απέμεινε ήταν σημάδια βάναυσης λεηλασίας. Πριονισμένοι λίθοι αντί για τα ανάγλυφα αριστουργήματα του Φειδία.

ΟΝΕΙΡΟ ΠΟΛΛΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

To πρώτο Μουσείο της Ακρόπολης κατασκευάστηκε το 1865, ωστόσο οι αρχαιότητες του Ιερού βράχου δεν μπόρεσαν να φιλοξενηθούν με επιτυχία σε αυτό. Μετά από εκατόν σαράντα τέσσερα χρόνια, το έτος 2009 η πολιτιστική κληρονομιά του 4^ου αιώνα π.Χ. της κλασικής Αθήνας του Περικλή βρήκε το «σπίτι» της στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης το οποίο δέκα φορές πιο μεγάλο από το προηγούμενο, με ειδικές συνθήκες φωτισμού και θερμοκρασίας, προσφέρει τη θαλπωρή και τη ζεστασιά στα πολύτιμα μνημεία τέχνης.

Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «δύο μουσεία σε ένα» αφού κατά τη διάρκεια της κατασκευής του κτιρίου ανακαλύφθηκε στα θεμέλεια οικισμός της αρχαίας Αθήνας του 3000 π.Χ. (Νεολιθική εποχή), ο οποίος συντηρήθηκε και μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάζει με τη βοήθεια του γυάλινου πατώματος, ενώ περιηγείται στο μουσείο.

Οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν έφεραν στο φως έναν ολόκληρο μικρό οικισμό, σπίτια, εργαστήρια, δεξαμενές, πηγάδια, πλατείες και δρόμους. Η πλειονότητα των αντικειμένων που διασώθηκαν ήταν οικιακής φύσης, όπως αγγεία και μαγειρικά σκεύη. Το υλικό κατασκευής τους είναι ο πηλός, αφού τα υπόλοιπα υλικά όπως το ξύλο, δεν άντεξαν στο χρόνο λόγω της φθαρτής τους φύσης.

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ

Στα εγκαίνια του Μουσείου, στο γυάλινο δάπεδο της πρώτης αίθουσας, καθώς περνάμε τον έλεγχο των εισιτηρίων, τοποθετήθηκαν τα ευρήματα από την τελετή θεμελίωσης ενός σπιτιού του 3^ου αιώνα π.Χ. Οι αρχαίοι Έλληνες έσπαζαν στα θεμέλια των σπιτιών τους κύπελλα και μικρά αγγεία πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο το σπίτι τους θα ήταν γερό και δεν απειλούνταν από κανένα κακό.

ΤΟ ΑΕΤΩΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΚΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Καθώς περπατάμε στο κεκλιμένο γυάλινο πάτωμα, οδεύοντας προς τον πρώτο όροφο, στο οπτικό μας πεδίο βρίσκεται το αέτωμα του αρχαϊκού Παρθενώνα ή Εκατόμπεδου (ναός που έχει μήκος εκατό ποδών) ο οποίος χτίστηκε στα τέλη του 6^ου αιώνα π.Χ. (περίπου 570 π.Χ.) και είναι αφιερωμένος στην Αθηνά Παρθένο. Η παράσταση του πώρινου αετώματος απεικονίζει αδρά πια, στο κέντρο έναν ταύρο ο οποίος κατασπαράζεται από δύο λιοντάρια, στα δεξιά τον Ηρακλή να παλεύει με τον τρομερό Τρίτωνα και στα αριστερά το Τρισώματο δαίμονα να κρατά τα ιερά σύμβολα της φύσης, του νερού, της φωτιάς και του αέρα.

ΑΙΘΟΥΣΑ ΑΡΧΑΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ

Στη συνέχεια, στα δεξιά ανοίγεται μεγαλόπρεπα η αίθουσα των αρχαϊκών έργων (7^ος -5^ος αιώνας π.Χ.). Η τέχνη της αρχαϊκής εποχής λίγο πριν την κλασική, ονομάστηκε Αυστηρός ρυθμός εξαιτίας «των γραμμών» σμίλευσης που τηρούσαν οι καλλιτέχνες. Τα εκθέματα δεν είναι πια τοποθετημένα με την πλάτη κολλημένα στον τοίχο (παραδοσιακός τρόπος έκθεσης) είναι ελεύθερα στο χώρο και ο καθένας μπορεί να θαυμάσει τα γλυπτά έχοντας οπτική 360^ο μοιρών.

Σε αυτό το χώρο δεσπόζουν αγέρωχα η Πεπλοφόρος Κόρη 530 π.Χ. που μάλλον παρίστανε την θεά Άρτεμη, η Κόρη με το ρόδι 580-570 π.Χ., η Κόρη «με τα μάτια της σφίγγας» 500 π.Χ., ο Μοσχοφόρος 570 π.Χ., άγαλμα αφιερωμένο από το Ρόμβο, γιο του Πάλου, καθώς φέρει την επιγραφή: « Ρόμβος ανέθεκεν ο Πάλο», ο Παίς του Κριτία, μαρμάρινο άγαλμα νεαρού αθλητή, η κόρη του Αντήνορος ύψους δύο μέτρων, η Χιώτισσα κόρη κ.ά.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα χρώματα που έχουν διασωθεί σε κάποια αγάλματα, γεγονός που μαρτυρεί ότι οι καλλιτέχνες χρωμάτιζαν τα έργα τους.

ΟΙ ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ

Στον ίδιο όροφο, σε ξεχωριστό χώρο, όπως αρμόζει, βρίσκονται οι περίφημες Καρυάτιδες, οι πιο όμορφες κόρες του κόσμου. Ακούραστες επί πολλούς αιώνες σήκωναν το βάρος της νότιας οροφής του Ερεχθείου. Έξι στο σύνολο, ωστόσο πέντε βρίσκονται στο Μουσείο, περιμένουν με μεγάλη υπομονή την έκτη, την ξενιτεμένη που με βία αποσπάστηκε. Η καθεμιά έχει τη δική της προσωπικότητα καθώς δεν είναι ίδιες, απλώς μοιάζουν. Ο καλλίγραμμος λαιμός τους είχε ενισχυθεί με την πλούσια γεμάτη βοστρύχους (μπούκλες) κόμη τους, έτσι ώστε με χάρη να μπορούν να υποβαστάζουν το βάρος του ναού. Θαυμάζοντας από απόσταση αναπνοής τις καλλονές, αν και τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους είναι αρκετά αλλοιωμένα από τη φθορά του χρόνου, μπορεί κάποιος να «χαθεί» στη μαγεία του γλύπτη που καλλιτέχνησε τα θεία αυτά πλάσματα.

ΕΞΟΜΟΙΩΣΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Ο τελευταίος όροφος αποτελεί εξομοίωση του ναού του Παρθενώνα και φιλοξενεί σαν σε φυσική θέση τη ζωφόρο. Η ζωφόρος με υλικό κατασκευής το πεντελικό μάρμαρο, δεν αποτελείται στο σύνολό της από τα αυθεντικά κομμάτια, αφού ένα μεγάλο μέρος τους βρίσκεται στο Βρετανικό μουσείο.

Ο γλύπτης Φειδίας επέλεξε να απεικονίσει στα 160 μέτρα της ζωφόρου που περιέτρεχε τον Παρθενώνα, την πομπή της μεγαλύτερης γιορτής της πόλης, τα Μεγάλα Παναθήναια, τα οποία τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια και διαρκούσαν δώδεκα μέρες. Στην παράσταση της ζωφόρου εικονίζονται περισσότερες από 610 ανάγλυφες μορφές (άνθρωποι, θεοί, ζώα).

Αν και το νέο μουσείο έχει ολοκληρωθεί και δέχεται χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο καθημερινά, παραμένει «ημιτελές», καθώς λείπουν σημαντικά μνημεία από την σύνθεσή του που μέχρι σήμερα αναμένουν τον επαναπατρισμό τους.
Αναμένουμε και ελπίζουμε με καρτερικότητα, την επιστροφή τους και την πολυπόθητη ολοκλήρωση του.

*Θερμές ευχαριστίες στο Μουσείο της Ακρόπολης για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού.

All rights reserved 2020. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση όλου του κειμένου ή τμήματος αυτού καθώς και η αναπαραγωγή των φωτογραφιών χωρίς αναφορά στην πηγή και το συντάκτη/φωτογράφο.