Στα λιοστάσια της Ελλάδας - Βιωματικό Ρεπορτάζ

Στα λιοστάσια της Ελλάδας – Βιωματικό Ρεπορτάζ

Ακολουθώντας έναν ελαιοπαραγωγό

Ο Θανάσης ή άλλιως ο «μαύρος Σούλης» όπως τον φωνάζουν οι συγχωριανοί του γεννήθηκε και ζει στο Μοναστηράκι της ορεινής Γορτυνίας τελευταία 60 χρόνια και κάτι… Είναι παραδοσιακό βοσκός, δηλαδή εκτρέφει πρόβατα και τα μεγαλώνει στα βοσκοτόπια και όχι μέσα στις στάνες όπως κάνουν οι σύγχρονοι βοσκοί. Είναι μικρόσωμος, ευκίνητος και ελαφρύς. Ο Θανάσης δεν περπατάει πατώντας στη γη, πετάει καθώς σαλαγάει τα πρόβατά του και κάθε Νοέμβριο σκαρφαλώνει με τη τέμπλα του στα αιωνόβια δέντρα των ελαιώνων της περιοχής και ρίχνει τις ελιές που θα δώσουν το πολύτιμο ελαιόλαδο για την επόμενη χρονιά.

Λιομάζεμα — Τα χωράφια που είναι σε πλαγιές είναι δύσκολο να τα φέρεις σε λογαριασμό. Θέλει περιποίηση & πάνω απ΄όλα αγάπη για τη γη. **© Zvoura.gr**

Είναι πολύ περίεργο και ταυτόχρονα πολύ ενδιαφέρον να γνωρίζεις ανθρώπους αυθεντικούς ως το κόκκαλο. Πολύ βαρύ για τους δήθεν ευγενικούς τρόπους της πόλης. Δεν μπορεί να αντέξει συνήθως τόση ειλικρίνεια το αστικό κέντρο, λυγάει σαν τα λαίμαργα κλαράκια από τις ελιές που θέλουν αν και μικρά να επιδεικνύουν την αγριότητα τους σε κοτζάμ δέντρα που μετράνε πάνω από ένα αιώνα ζωής.

Το μάζεμα

Για να μαζέψεις ελιές φεύγεις πέντε το χάραμα και κατεβαίνεις στο χωράφι με το αγροτικό ή με το τρακτέρ, δεν κατεβαίνει συμβατικό αυτοκίνητο στους άγριους αλλά γοητευρικούς τόπους της Γορτυνίας. Το δάσος της Κάπελης που βρίσκεται το λιοστάσι που θα πάμε για το μάζεμα βρίσκεται στην καρδιά ενός παρθένου πυκνόφυτου δάσους της Αρσηναίας.

Μέσα στον ελαιώνα — Κατά τη διάρκεια του μαζέματος οι ελιές στρώνονται με επιμέλεια με όσα ελιόπανα είναι απαραίτητα, ώστε ο καρπός να μην φέυγει εκτός κατά τη διάρκεια του ραβδίσματος. **© Zvoura.gr**

Πανιά & Μάζεμα Ελιάς — Κατά τη διάρκεια του μαζέματος οι ελιές στρώνονται με επιμέλεια με όσα ελιόπανα είναι απαραίτητα, ώστε ο καρπός να μην φέυγει εκτός κατά τη διάρκεια του ραβδίσματος. **© Zvoura.gr**

Όταν φτάσαμε, δεν προλάβαμε να κατεβούν από το τρακτέρ και οι άνθρωποι μαζί με το Θανάση άρχισαν να απλώνουν τα πανιά. Κάνει κρύο, η υγρασία σου τρυπάει τα κόκκαλα εκείνη την ώρα, αν θέλεις να ζεσταθείς πρέπει να κουνηθείς…Οι ελιές είναι πάνω από 100 χρονών, μου λέει ο Θανάσης. Είναι προικόο τούτο το κτήμα, το έδιναν στα κορίτσια της οικογένειας όταν έφταναν στην παντριά.

Ελιόπανα — Όταν τελειώνει το ράβδισμα βγαίνουν οι πέτρες που τοποθετούνται περιμετρικά στα πανιά για την προστασία από τον αέρα και ο καρπός γίνεται λόφος για να καθαριστεί από τα χοντρά κλαδιά ή τα ξερόχορτα. **© Zvoura.gr**

«Το δύσκολο εδώ είναι ότι δεν είναι κάμπος, είναι καταράχι (πλαγιά), πρέπει να βαστάς γερά εδώ για να μαζέψεις το λάδι». Αφού τελειώνουν με τα πανιά, ρίχνει ένα σάλτο και καβαλάει την ελιά. Αρχίζει να τινάζει τις ελιές και η τέμπλα του σφυρίζει στον αέρα. Μου κανει εντύπωση που για τα χρόνια του έχει τέτοια δύναμη και τέτοιες αντοχές.

Ελίες Λιομάζωμα — **Ο καρπός της ελιάς “καθαρισμένος”, έτοιμος να μπει στο τσουβάλι.** **© Zvoura.gr**

Η δουλειά στο μάζεμα της ελιάς γίνεται σε δυο μέρη. Πάνω στην ελιά και κάτω από την ελιά. Πάνω στην ελιά ανεβαίνουν οι «ριχτάδες» όπως τους λένε. Ραβδίζουν την ελιά, αλλά θέλει τέχνη μας λέει ο Θανάσης, δεν πρέπει να τσακίζεις το δέντρο χτυπώντας το όπου βρείς. Τις ποδιές πρέπει να τινάζεις, το κάτω μέρος του κλαδιού που έχει καρπό. Όσα κλαδιά δεν φτάνουν τα ρίχνουν κάτω με το πριόνι, τα «λιανίζουν» σε μικρότερα κλαδάκια και τα τινάζουν όσοι έχουν αναλάβει συνήθως το στρώσιμο και το «σάκιασμα». Η δουλειά είναι ομαδική, θέλει γνώση, ταχύτητα και αγάπη για την γη.

Ηλεκτρικά ραβδιστήρια — Εκτός από τις ξύλινες αυτοσχέδιες τέμπλες που ραβδίζουν τις ελιές, τα ηλεκτρικά ραβδιστήρια βοηθούν πολύ στο μάζεμα, λόγω έλλειψης χεριών. Παλιότερα οι ελαιώνες γέμιζαν οικογένειες που η μία βοηθούσε την άλλη στο μάζεμα. © Zvoura.gr

Όσο παρατηρούσα την τέχνη τους, ακουμπούσα πότε στο ένα δέντρο και πότε στο άλλο και ένιωθα μια σπάνια γαλήνη. Πριν το σάκιασμα έπιανα με τις δυο χούφτες μου τον καρπό που μόλις είχε μαζευτεί από το δέντρο. Δροσερός, χυμώδης, γεμάτος, έτοιμος να εκραγεί.

Το διάλειμμα

«Σπάνιο λιοστάσι» λένε οι ριχτάδες, θέλει τρεις να ρίχνουν και άλλους τόσους να μαζεύουν και να στρώνουν τα πανιά. Πάνω από 20 μέτρα ύψος το κάθε δέντρο. Κατά τις 10 κάνουν ένα διάλειμα για ψωμοτύρι και ένα σφηνάκι τσίπουρο για να πάρουν τα πάνω τους. Συνεχίζουν ακάθεκτοι μέχρι τις 2 όταν το τραπέζι στρώνεται κατά γης, πάνω από το πράσινο χαλί του φθινοπώρου. Κρασί, κρέας, σαλάτα και ψωμί. Μετά φρούτα και ελληνικό καφέ. Τελευταία δέντρα μέχρι τις 5 γιατί μετά νυχτώνει και παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής.

Δέσιμο τσουβαλιών — Στο τέλος αφού δέσουν τα τσουβάλια σφιχτά, τα φορτώνουν στο τρακτέρ για να πάρουν το δρόμο για το ελαιοτριβείο. **© Zvoura.gr**

Φόρτωμα ελιάς στο τρακτέρ — Στο τέλος αφού δέσουν τα τσουβάλια σφιχτά, τα φορτώνουν στο τρακτέρ για να πάρουν το δρόμο για το ελαιοτριβείο. **© Zvoura.gr**

Πριν φύγουμε από το κτήμα μετράνε τη σοδειά τη ημέρας, να ξέρουν πως πήγε το μάζεμα. Θέλουμε άλλες δυο μέρες σε τούτο το κτήμα και μετά θα παμε στο ελαιοτριβείο, έλεγαν όλοι ανεβαίνοντας στην καρότσα του αυτοκινήτου. Τα καναβένια τσουβάλια τα δένουν λίγο πριν τα φορτώσουν στο τρακτέρ, για να αερίζεται ο καρπός της ελιάς. Κανονικά δεν πρέπει να μένουν πάνω από τρεις ημέρες στιβαγμένες μέσα στα τσουβάλια γιατί αλλοιώνεται η φρεσκάδα τους και βγάζουν οξέα λένε οι πιο παλιοί.

Το ελαιοτριβείο

Στο ελαιοτριβείο γίνεται συνήθως χαμός. Παλέτες γεμάτες με ελιές που περιμένουν υπομονετικά να έρθει η σειρά τους για να μπουν στη διαδικασία της παραγωγής του ελαιόλαδου. Πρώτα ο διαχωρισμός από τα φύλλα και τα κλαδιά, μετά πλύσιμο και προς ολαταχώς για το λάδι.

Κινητό Μανάβης Γορτυνία — Στο δρόμο για το ελαιοτριβείο συναντήσαμε τον “κινητό μανάβη” της περιοχής (αριστερά). Οι ελιές στο πρώτο στάδιο επεξεργασίας μέσα στο ελαιοτριβείο (δεξιά). **© Zvoura.gr**

Το λάδι — **Και εγένετο το ελαιόλαδο… © Zvoura.gr**

Πόσο πρωτόγνωρο και συνάμα συγκλονιστικό για εμάς που ξέρουμε να αγοράζουμε ό,τι μας λείπει από το σούπερ μάρκετ να βλέπουμε ότι το μέρος που πρέπει να αναζητάμε την τροφή μας είναι ένα χωράφι ανοιχτό στον ήλιο και στον αέρα και όχι ένα κτίριο με λάμπες φθορίου. Κάτι τέτοιες στιγμές συνειδητοποιώ πόσο μακριά είμαστε από τον εαυτό μας αφού τα μονοπάτια της σύγχρονης ζωής μας οδηγούν στην αυτοαπομόνωση και στον αποπροσανατολισμό της ίδιας μας της ύπαρξης. Σίγουρα δεν μπορείς να αλλάξεις τον τρόπο που έχεις μάθει να ζεις από την γέννησή σου, αλλά η αναζήτηση «της αιτίας» στην πιο βαθειά γνώση ίσως δίνει απαντήσεις σε πολλά θέματα που θεωρούμε απλώς άλυτα.