Νατάσσα Μποφίλιου και Κατερίνα Σταματάκη, η τραγουδίστρια και η καλλιτεχνική παραγωγός. Ίδια ομάδα, διαφορετικοί ρόλοι, συνασπισμένοι απέναντι σε έναν αόρατο εχθρό: μια παραγόμενη, αδιέξοδη, πολιτιστική κρίση. Εναλλακτικά, μια άδικη πολιτιστική κρίση, με το στερητικό α- να έχει ξεπεράσει τη φάση της υπόκρυψης κινδύνων μιας και έχει ήδη δημιουργήσει τα αποτελέσματά τους. Αποτελέσματα που βιώνονται από κοινού αλλά αναλύονται διαφορετικά, μέσα από το πρίσμα των διαφορετικών ταυτοτήτων τους.

Πώς θα μπορούσε να παραχθεί και εν συνεχεία να διοχετευτεί η τέχνη, εάν οι πλάστες της δεν ήταν ελεύθεροι; Πώς θα έμοιαζε ένας κόσμος που το πνεύμα είναι άριζο και άστεγο; Το σενάριο που έμοιαζε κινηματογραφικό και μετατράπηκε σε κυνικό ρεαλισμό, είναι η αλήθεια που καλείται να αντιμετωπίσει τους τελευταίους μήνες ο κόσμος του πολιτισμού και του θεάματος. Ένας κόσμος που κατακερματίζεται πολυεπίπεδα και αναζητά τρόπους να κρατήσει ανάσες για το «μετά» που θα ξημερώσει και θα τον θέλει ξανά ακμαίο και στις επάλξεις, για να επιτελέσει ένα έργο που ισοδυναμεί με τη διατήρηση της ζωής: την ανατροφοδότηση του πνεύματος.

Ύστερα από τη βιωμένη εμπειρία των τελευταίων μηνών μπορούμε να πούμε πως ο πολιτιστικός τομέας/ τομέας του θεάματος βιώνει μια παραγόμενη κρίση;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Ο πολιτιστικός τομέας υπέστη μεγάλη καταπόνηση από την πανδημία και στη χώρα μας ακόμα μεγαλύτερη γιατί δεν υπάρχει μακροπρόθεσμη πολιτιστική πολιτική από την κυβέρνηση. Χωρίς σαφές πρόγραμμα και μελετημένη προσέγγιση ειδικά στο πώς θα επιβιώσουν οικονομικά οι καλλιτέχνες και οι επιχειρήσεις πολιτισμού.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Ο πολιτισμός έφαγε μια σφαίρα στο κεφάλι. Βρίσκεται στην εντατική και το κράτος στέκεται από πάνω του αμήχανα και χωρίς πλάνο για βοήθεια,. Αντίθετα, τον στοχοποιεί ως παράπλευρη απώλεια με ευθύνη, σηκώνοντας αδιάφορα τους ώμους.

Ποιο κίνδυνο ελλοχεύει η αποκοπή του ανθρώπου από τις πηγές του πολιτισμού σε μια τόσο πολυεπίπεδα οριακή εποχή;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Η αποκοπή του ανθρώπου από τις πηγές του πολιτισμού είναι σκοτάδι και θλίψη. Είναι η αποκοπή από την ίδια τη ζωή αφού η τέχνη είναι μία ζωοδόχος διαδικασία, απαραίτητη για την ανθρώπινη ύπαρξη και την εξέλιξή της. Δεν μπορεί κανείς να φανταστεί την «πολιτεία» αποκομμένη από τον πολιτισμό γιατί είναι αναπόσπαστες δυνάμεις.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Όπως πολύ σωστά είπε η Κατερίνα, κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τον άνθρωπο αποκομμένο από την έκφραση, τις τέχνες, την καλλιέργεια. Ο άνθρωπος μακριά από αυτή την διέξοδο είναι ρηχός και επικίνδυνος. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο να βρεθούν τρόποι και να δοθούν λύσεις ώστε η τέχνη να ζωντανέψει ξανά. Απαγορεύεται να πάψει και δεν θα αφήσει κανείς μας τους ανθρώπους της να χάσουν την πίστη, την όρεξη, τη ζωή τους. Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανάγκη.

Ανήκετε στην ίδια ομάδα αλλά βιώνετε τη συνθήκη μέσα από τους διαφορετικούς σας ρόλους. Έχετε αισθανθεί ποτέ πως η οριακή αυτή εποχή έχει απειλήσει τις ισορροπίες εντός της ομάδας;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Όχι, το αντίθετο. Η κρίση αυτή ένωσε παραγωγούς και καλλιτέχνες σε έναν κοινό αγώνα διεκδίκησης δικαιωμάτων. Προασπιστήκαμε μαζί τα δίκαια αιτήματά μας και πετύχαμε αρκετά πράγματα συμπορευόμενοι με μία  αιφνιδιαστικά προβληματική αντιμετώπιση του χώρου μας από την πλευρά του κράτους.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Η κατάσταση αυτή κατάφερε με έναν τρόπο -δραματικό- να μας ενώσει. Μέγα επίτευγμα της στάσης της κυβέρνησης και του Υπουργείου ήταν να συσπειρώσει όλο τον καλλιτεχνικό κόσμο κάτω από την ίδια παράλογη πολιτική, κάτω από το ίδιο τεράστιο ζήτημα επιβίωσης, κάτω από το ίδιο σκοτάδι. Αυτό μπορεί να το αξιώσει ως κατόρθωμά της! Είμαστε μαζί, αυτοί που έχουν έστω τα προς το ζην και αυτοί που δεν έχουν ούτε αυτά. Και μην σκεφτείτε, παρακαλώ, τις εξαιρέσεις. Οι εξαιρέσεις αποτελούν το 1% του συνόλου των εργαζομένων στο χώρο.

Σε πρακτικό επίπεδο πώς μεταφράστηκαν οι μήνες που πέρασαν για εσάς;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Αυτό το καλοκαίρι ήταν ένα καλοκαίρι αεργίας. Με εξαιρετικά μικρό αριθμό live, σχεδόν χωρίς εργασία, φάνηκε για πρώτη φορά ένα «παρατεταμένο καλοκαίρι διακοπών». Ίσως αυτή να ήταν και η «καλή όψη» του νομίσματος. Ότι αναγκαστικά κάπως ξεκουραστήκαμε. Η οικονομική ζημιά, όμως, είναι τόσο σοβαρή και το μέλλον τόσο αβέβαιο που δεν σε αφήνει ουσιαστικά να απέχεις από το στρες.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Δεν χρειάζεται τοποθέτηση. Αρκούν τα γεγονότα. Από την 1η καραντίνα έως τώρα, το σχήμα μας έχει κάνει τέσσερα live. Με εξαιρετικά μειωμένη χωρητικότητα, άρα και εξαιρετικά μειωμένο αμοιβολόγιο.

Αυτή η συνθήκη λειτουργεί ως ενωτικός παράγοντας για τους ανθρώπους του πολιτισμού; Θεωρείτε πως η έλλειψη ενός δυναμικού, συντονισμένου δικτύου λειτούργησε ως μία ακόμη τροχοπέδη; 
ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Η δική μου γνώμη είναι ότι υπήρξε ένα συντονισμένο και δυναμικό δίκτυο διαμαρτυρίας από όλες τις συλλογικότητες του χώρου, που για πρώτη φορά ομόφωνα καταδίκαζαν την έλλειψη πολιτιστικής πολιτικής από την πλευρά του κράτους και ενωμένοι διεκδικούσαν την οικονομική και εργασιακή τους επιβίωση.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Δεν έχω να προσθέσω κάτι, με κάλυψε η Κατερίνα απόλυτα.

Πιστεύετε πως η προσωρινή καταπάτηση του νομικού και θεσμικού πλαισίου, ιδίως αναφορικά στον τομέα των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, υποκρύπτει κίνδυνο «μονιμοποίησης»;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Είναι κάτι που απεύχομαι επειδή προσωπικά δεν πιστεύω σε σενάρια συνωμοσίας. Δεν παύει όμως ο κίνδυνος της νομιμοποίησης μέτρων ελέγχου της προσωπικής και κοινωνικής ζωής των πολιτών να αποτελούν πλήγμα για τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Αν έχουμε κράτος δικαίου, θα πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση για να προστατεύσει ό. τι με τόσους κόπους και αγώνες όλα αυτά τα χρόνια δημοκρατικά θεσμοθετήσαμε.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Θεωρώ ότι τα οπορτουνιστικά συστήματα, όπως αυτό που ζούμε, βασίζονται στην εκμετάλλευση της όποιας συγκυρίας, ακόμη και μιας πανδημίας, με σκοπό την επιβολή, το συμφέρον, την χειραγώγηση. Κάτω από το χαλί και το χάλι της πανδημίας, φοβάμαι πως θα περάσουν πολλοί νέοι όροι επιβίωσης του πολίτη, γι’ αυτό χρειάζονται πολίτες με αντανακλαστικά, αίσθημα δικαίου, αλληλεγγύης, αγωνιστικότητα. Και τοποθετούμαι χωρίς καμία πρόθεση γραφικότητας. Είμαστε στον πυρήνα μιας τεράστιας κρίσης που θα δοκιμαστούμε ως άτομα, αλλά και ως μέλη της κοινωνίας.

Πώς μεταφράζεται ο περιορισμός της ελευθερίας σε επίπεδο δημιουργίας;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Ο περιορισμός της ελευθερίας, όσες φορές υπήρξε, δεν εμπόδισε ούτε την έμπνευση ούτε την καλλιτεχνική δημιουργία. Επειδή όμως είναι ένα κεφαλαιώδες κοινωνικό ζήτημα, δεν θα πρέπει να το βλέπουμε καθόλου ρομαντικά γιατί πολύ εύκολα μπορεί να ολισθήσει και να αποτελέσει παγίδα  και τροχοπέδη της εξέλιξης της ελεύθερης έκφρασης.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Η δημιουργία είναι αδύνατο να περιοριστεί. Όπως και η ελευθερία. Δεν το επιτρέπουμε και δεν θα το επιτρέψουμε ποτέ. Το να είσαι δημιουργικός και ελεύθερος είναι στάση ζωής και κατάσταση μυαλού, που εξωτερικεύεται στις ενέργειες σου. Ο μόνος τους εχθρός είναι η απάθεια και η αδιαφορία, αλλά οι άνθρωποι με ευαισθησίες κι ανησυχίες, δεν κατοικούν σε τέτοιους τόπους.

Το να είσαι δημιουργικός και ελεύθερος είναι στάση ζωής και κατάσταση μυαλού.

«Η εποχή του θερισμού» (σ.σ η νέα δισκογραφική δουλειά των Νατάσσα Μποφίλιου, Θέμη Καραμουρατίδη, Γεράσιμου Ευαγγελάτου) γεννήθηκε και συστήνεται εν μέσω αυτής της συνθήκης. Η δημιουργία έχει τη δύναμη να αποτελέσει πολιτική πράξη;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Η “Εποχή του θερισμού” πρωτοπορεί, όπως πρωτοπορεί αυτή η εμπνευσμένη καλλιτεχνική τριάδα δέκα χρόνια τώρα, μένοντας σταθερά μαχόμενη να εναντιώνεται στην ευκολία και στην επανάληψη. Η συγκεκριμένη δισκογραφική δουλειά αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, πολιτική πράξη, όπως έχουν αποτελέσει και στο παρελθόν πολλά καλλιτεχνικά έργα που περνάνε κοινωνικά μηνύματα και ειδικά όταν το έργο έχει επιδραστικότητα στη νεολαία μέσω των καλλιτεχνών που το φέρουν.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Όταν η μανατζέρ, ο άνθρωπος της επαγγελματικής μας ζωής, μιλά με τέτοια λόγια για το δίσκο μας, ξέρουμε ότι σίγουρα κάτι πήγε καλά σε αντίθεση με τη στραβή εποχή μας. Η “Εποχή του θερισμού”, είναι η σοδειά μια δύσκολης περιόδου που στιγματίστηκε από αλλαγές, από απώλειες, από πόνο, από αγάπη, από επιτεύγματα, από θαυμαστούς ανθρώπους και συνοδοιπόρους. Έχει μέσα της το βίωμα μας, ως πολιτικά όντα με τις δικές τους προσωπικές εμπειρίες. Είναι ένα μωσαϊκό αισθημάτων και αισθήσεων, της δεκαετίας που πέρασε και η ευχή για την δεκαετία που έρχεται. “Ας αρχίσει λίγο να φυσάει/ Σ’ αυτήν την ξερή γωνιά του κόσμου/ Χορτάσαμε καμένες αγκαλιές/ και ξεραμένα βλέμματα…”

Εκ μέρους του κλάδου της παραγωγής, μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Ο κλάδος της παραγωγής, όταν λειτουργεί σωστά, αναδεικνύει το καλλιτεχνικό έργο και βοηθά στη διάδοσή του. Οπότε, στηρίζοντας ένα έργο με την προβολή και την προώθηση, συμβάλλεις στην ανάδειξή του και στη μετάδοση των μηνυμάτων του.

Τι είναι εκείνο που σας έκανε να αισθάνεστε περισσότερο έντονο το αίσθημα του αδίκου;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Η στοχοποίηση του μουσικού πολιτισμού σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο επαγγελματικό κλάδο, λες και ο κορονοϊός κάνει επιλεκτική μετάδοση μέσω των συναυλιών. Έτσι μας αντιμετώπισε το κράτος, εμποδίζοντας την επαγγελματική μας δράση χωρίς πρόγραμμα μακροπρόθεσμής στήριξης, με εξαίρεση κάποιες αποσπασματικές θετικές κινήσεις. Μας έκλειναν και μας άνοιγαν, μας ακύρωναν, μας ανέβαλαν, μας υπόσχονταν και στο τέλος μας άφηναν με την απορία: πώς γίνεται οι θεατές που κάθονται με αποστάσεις στα καθίσματα, φοράνε μάσκες σε θέσεις που απολυμαίνονται πριν και μετά την παράσταση, που εισέρχονται αφού θερμομετρηθούν και αφού κάνουν χρήση αντισηπτικού, να κινδυνεύουν περισσότερο από αυτούς που συνωστίζονται στα εμπορικά κέντρα, στα εστιατόρια, στα ΜΜΜ, στις εκκλησίες, στα super market κλπ.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Όπως ακριβώς τα είπε η Κατερίνα, με την προσθήκη των προσβλητικών τοποθετήσεων της κύριας Μενδώνη ακόμη και στην Βουλή και την έλλειψη ουσιαστικής γνώσης-πληροφόρησης του τρόπου και των συνθηκών υπό των οποίων εργαζόμαστε. Σε επίπεδο αμοιβών, επαγγελμάτων, ασφάλισης, εποχικότητας κ.α. Χρειάστηκε ένα-ένα από αυτά να τα ξεκαθαρίσουμε, να τα παλέψουμε και στο τέλος να αποτύχουμε σε μια πλειοψηφία αιτημάτων μας.

Υπό τις παρούσες συνθήκες μπορείτε να δημιουργήσετε ένα προτεινόμενο πλάνο για τους επόμενους μήνες;

ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Οι συνθήκες είναι εξαιρετικά μεταβαλλόμενες και παρ’ όλο που ετοιμάζουμε «Την εποχή του θερισμού» το χειμώνα καθώς και άλλες παραγωγές, αγωνιούμε για τη συνάθροιση στους κλειστούς χώρους. Φοβάμαι πως για πολύ καιρό ακόμα η συνάθροιση “θα απειλεί» τον κόσμο και θα τον απομακρύνει, δεδομένης της μεγάλης αύξησης των κρουσμάτων, των τοπικών lock down, του φόβου της νόσου, της ανασφάλειας της μετάδοσης.

ΝΑΤΑΣΣΑ: Εγώ προσωπικά δεν μπορώ να (ξανα)υποβάλλω τον εαυτό μου σε μια τέτοια δοκιμασία αυτή τη στιγμή. Κάνω μια μικρή παύση από το να ονειρεύομαι το μέλλον, να λαχταρώ, να περιμένω. Συγκεντρώνω τις δυνάμεις μου για να παραμείνω ψύχραιμη και ο εαυτός μου για να μπορέσω να ανταπεξέλθω στην επόμενη μέρα.

All rights reserved 2020. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση όλου του κειμένου ή τμήματος αυτού καθώς και η αναπαραγωγή των φωτογραφιών χωρίς αναφορά στην πηγή και το συντάκτη/φωτογράφο.