Ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο πατριάρχης του ρεμπέτικου τραγουδιού γεννήθηκε στο συνοικισμό Σκαλί στην Άνω Χώρα της Σύρου στις 10 Μαϊου το 1905. Μέλος μιας φτωχής πολυμελούς οικογένειας καθολικών του Δομένικου και της Ελπίδας Βαμβακάρη. Πριν ακόμα τελειώσει το δημοτικό αναγκάστηκε να δουλέψει σε κλωστήριο μαζί με τη μητέρα του, για να βοήθησει την οικογένεια του, αφού πήραν τον πατέρα του στο στρατό. Ο πατέρας του, ο παππούς του και τα αδέρφια του έπαιζαν γκάιντα οπότε η μουσική βρισκόταν μέσα στο σπίτι που μεγάλωνε.

Το 1917 παίζοντας με τους συνομηλίκους του κατά λάθος ρίχνει έναν βράχο σ’ ένα μικρό σπίτι μια ηλικιωμένης γυναίκας. Από το φόβο του σε ηλικία 12 ετών μπαίνει ως λαθρεπιβάτης στο πλοίο για τον Πειραιά. Άνδρας δυο μέτρα πλέον ο Μάρκος ξεκινάει να εργάζεται ως γαιανθρακεργάτης και στην συνέχεια ως εκδορέας στα σφαγεία αφού το μεροκάματο ήταν πολύ καλό για την εποχή. Μένει στα Ταμπούρια και εκεί έχρεται σε επαφή με τους τεκέδες και εκεί ακούει το μπουζούκι για πρώτη φορά το 1924 από τον Νίκο Αϊβαλώτη. Στη βιογραφία του χαρακτηριστικά αναφέρει: “… άκουσα κατά τύχη τον μπάρμπα Νίκο τον Αϊβαλιώτη να παίζει το μπουζούκι, το οποίον τόσο πολύ μου άρεσε, ώστε έκανα όρκο ότι αν δεν μάθω μπουζούκι θα κόψω τα χέρια μου με την τσατίρα που σπάνε τα κόκαλα στο μαγαζί…”

Μέσα σε λίγο καιρό αγοράζει το δικό του μπουζούκι και χωρίς να γνωρίζει νότες εξελελίσσεται ως αυτοδίδακτος, χωρίς δάσκαλο, σ΄ένα εξαιρετικό σολίστα και συνθέτη. Το 1933 μετά από την παρότρυνση του Νίκου Περιστέρη ηχογραφεί το τραγούδι το Καραντουζένι ( Έπρεπε να ‘ρχόσουνα μάγκα μες στον τεκέ μας) στην Parlophone, ο πρώτος δίσκος με μπουζούκι που γραμμοφωνήθηκε στην Ελλάδα. To 1934 δημιουργεί μαζί με φίλους του την ξακουστή Τετράς του Πειραιά που αποτελείται από τον Γιώργο Μπάτη, τον Ανέστη Δελιά και τον Στράτο Παγιουμτζή. Η πρώτη κομπανία με μπουζούκια που αρχικά παίζουν στην μάντρα του Σαραντόπουλου στην Ανάσταση του Πειραιά και λίγο καιρό αργότερα σε δικό του μαγαζί στα Άσπρα χώματα.

Ο κόσμος πάει από παντού για να τους ακούσει ωστόσο επειδή ο Μάρκος αρνείται να γίνει καταδότης δεν του δίνουν άδεια για το μαγαζί και έτσι μετά παό 20 ολόκληρα χρόνια επιστρέφει στη Σύρο. Όταν επιστρέφει και παλι στον Πειραιά γράφει την «Φραγκοσυριανή». Στη συνέχεια παίζει μαζί με τον Γιάννη Παπαϊωάννου, τον Κώστα Καρίπη και τον Στέλιο Κερομύτη στον Βοτανικό. Με την έναρξη του πολέμου ο Βοτανικός κλείνει και ξεκινάνε τα δύσκολα χρόνια. 

Η πρώτη εποχή του ρεμπέτικου από το 1925 εως και το 1935 αποτελεί την πιο “αυθεντική” εποχή για το στίχο του ρεμπέτικου τραγουδιού. Μετά τον πόλεμο, οι ίδιοι δημιουργοί αυτολογοκρίθηκαν, άλλαξε ο στίχος άλλαξε και ο ρυθμός των τραγουδιών. Η Δικτατορία του Μεταξά λογοέκρινε πολλά από τα τραγούδια του και σε συνδυασμό με ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, ρευματοειδή παραμορφωτική αθρίτιδα που εμφανίστηκε αργότερα το 1954, τον εμπόδιζε να παίζει όπως παλαιότερα. Ο Μάρκος αναγκάστηκε να περιοδεύει και να παίζει σε όλη την Ελλάδα προκειμένου να ζήσει την οικογένειά του.

Η αμοιβή του πολλές φορές δεν ήταν σε χρήματα αλλά σε είδος, όπως αυγά, κρέας, ζαρζαβατικά προκειμένου να ζήσει την οικογένειά του και τους τρεις γιούς του. Η «σφουγγάρα» μάλιστα ήταν κάτι που δεν απέφυγε τελικά όσο και αν η υπερηφάνεια του δεν το άντεχε, αφού η επιβίωση της οικογένειας του ήταν το πρώτο του μέλημα. Η «σφουγγάρα» ήταν το πιατάκι που έβγαζαν οι μουσικοί όταν έπαιζαν σε ταβέρνες σαν γυρολόγοι. Το 1955 επιστρέφει και πάλι στη Σύρο και παίζει στην ταβέρνα του Λιλή στην Άνω Σύρο, όπου οι θαυμαστές τους έτρεχαν να πιάσουν μια θέση για να ακούσουν τον Πατριάρχη του ρεμπέτικου.

Το δημιουργικό του πνεύμα άγρυπνο δεν σταματάει ποτέ και σκαρώνει συνέχεια τραγούδια. Το 1960 ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Καίρη Γκρέι, ο Στράτος Διονυσίου, η Άντζελα Γρέκα έπειτα από πρωτοβουλία του Βασίλη Τσιτσάνη, ηχογραφούν σε επανεκτέλεση τραγούδια του Βαμβακάρη στην Columbia και ο Μάρκος γνωρίζει τη δεύτερη εποχή της άνθισής του. Το 1966 εμφανίζεται σε χώρους πρωτόγνωρους για τους ρεμπέτες όπως οι μπουάτ της Πλάκας και το θέατρο «Κεντρικόν». 

 Ο Μάρκος Βαμβακάρης πέθανε στις 8 Φεβρουαρίου του 1972 σε ηλικία 67 ετών αφήνοντας μια μεγάλης αξίας παρακαταθήκη για τον κόσμο της μουσικής και του πολιτισμού.

Στα ΝΕΑ 9/2/1972 ο Λευτέρης Παπαδόπουλος αποχαιρετά τον Μάρκο Βαμβακάρη

Καλό ταξίδι Μάρκο Βαμβακάρη!

Ο Μάρκος. Ήθελε να πεθάνη με το μπουζούκι στο χέρι, μ΄ένα τραγούδι στα χείλη. Συγγενείς, φίλοι και συνεργάτες του, τον αποχαιρέτησαν το πρωί, με πραγματική οδύνη.
Ένας ακόμη μεγάλος του λαϊκού τραγουδιού, ο Μάρκος Βαμβακάρης, δεν υπάρχει πια. Ο συνθέτης της «Φραγκοσυριανής» και του «Κάβουρα», ο «Μάρκος ο δάσκαλος μας» πέθανε προχθές τα χαράματα και κηδεύτηκε το πρωί στο Γ΄ Νεκροταφείο, μέσα σ΄ένα σπαραγμό συγγενών, φίλων και ανθρώπων του τραγουδιού.
Ήταν άρρωστος ο Μάρκος τα τελευταία χρόνια. Είχε σάκχαρο. Η φωνή του, μέρα με την ημέρα, λιγόστευε. Το καλοκαίρι, που έγινε μια γιορτή προς τιμήν του, μόλις που μπορούσε να κρατήση το μπουζούκι στα χέρια του, μόλις που μπορούσε να τραγουδήσει, με κείνη, τη βαρειά, αδρή φωνή του. Ήταν φανερό ότι ο θάνατος τουχε στήσει καρτέρι…
Τον έλεγαν «Πατριάρχη» του ρεμπέτικου τραγουδιού. Και ήταν. Ήταν, γιατί σ΄αυτόν μαθήτεψαν όλοι οι μεγάλοι του τραγουδιού μας, με πρώτον απ΄όλους τον Βασίλη Τσιτσάνη. Ήταν, γιατί από τον Μάρκο ξεκίναγε και στον Μάρκο κατέληγε, το γνήσιο, το ρωμαλέο, το ελληνικό τραγούδι.
Γεννήθηκε πριν από 67 χρόνια στην Άνω Χώρα της Σύρου. Από φτωχή οικογένεια, καθώς ήτανε, ρίχτηκε από παιδί στη βιοπάλη. Έκανε διαδοχικά, τον εργάτη σε κλωστήριο, το λούστρο, το μανάβη, τον λαχειοπώλη, το «κοράκι» σε κηδείες, τον χαμάλη, τον εκδορέα στα σφαγεία- ένα σωρό δουλειές. Ώσπου μπλέχτηκε με το μπουζούκι.
Μπουζούκι και μπαγλαμά, έμαθε στο στρατό. Γύρω στο 1930 (το 1917 ήρθε από τη Σύρο στον Πειραιά) οργάνωσε την πρώτη ορχήστρα με λαϊκά όργανα, στην Ανάσταση του Πειραιά. Σε μια παράγκα, ο Μάρκος και η «κομπανία» του, έπαιζαν και τραγουδούσαν, με μπουζουκομπαγλαμάδες, τα ντέρτια της καρδιάς:
*«Τα ματόκλαδα σου λάμπουν *
Σαν τα λούλουδα του κάμπου
Τα ματόκλαδα σου γέρνεις
Νου και λογισμό μου παίρνεις».
Στα 1934, ο Μάρκος, παρουσίασε στην εταιρία «Κολούμπια» μια σειρά τραγουδιών του. Τα τραγούδια, όλα του τραγούδια άρεσαν. Κι ο πρώτος δίσκος του Βαμβακάρη ηχογραφήθηκε. Ήταν το τραγούδι «Έπρεπε να΄ρχόσουνα βρε μάγκα στον τεκέ μου».
Από τότε και μέχρι το 1967, ο Βαμβακάρης ηχογράφησε αναρίθμητα τραγούδια, που τα ερμήνευσαν οι καλύτεροι λαϊκοί τραγουδιστές- από τον Μπιθικώτση ως τον Καζαντζίδη. Μερικά απ΄αυτά: «Αντιλαλούν δυο φυλακές», «Τα όμορφα τα γαλανά σου μάτια», «Για σένα μαυρομάτα μου», «Αν μ΄αξιώση ο Θεός», «Τα δυο σου χέρια πήρανε», «Αλεξανδριανή φελάχα», «Καραβοτσακίσματα», «Σούδωσα διαζύγιο», «Παιχνιδιάρα».
Δεξιοτέχνης του μπουζουκιού, συνθέτης με γνήσια λαϊκή φλέβα, γνώστης και λάτρης του δημοτικού τραγουδιού, τραγουδιστής με σωστή φωνή, αληθινός ποιητής, ο Μάρκος Βαμβακάρης, τιμήθηκε, όσο λίγοι λαϊκοί καλλιτέχνες στον τόπο μας: Όλες οι εταιρίες δίσκων, εξέδωσαν άλμπουμ με τραγούδια του, στη Σύρο, πριν από οκτώ χρόνια, ένας δρόμος βαφτίστηκε με το όνομα του, βιβλία γράφτηκαν και γράφονται για το έργο του. Ήταν πράγματι, μεγάλος, ο Μάρκος Βαμβακάρης. Ένας Θεόφιλος της ελληνικής μουσικής. Μακάρι τα τρία αγόρια του, ο Ντομένικος, ο Στέλιος και ο Ασήμης, να πατήσουν στα χνάρια του.

Βιβλιογραφία

Μάρκος Βαμβακάρης – Αυτοβιογραφία, Αγγελική Βέλλου – Κάιλ., 1978, Παπαζήση

Ρεμπέτικη Ανθολογία, Τάσος Σχορέλης, Τόμος Α’, Πλέθρον

Μάρκος Βαμβακάρης, ο Άγιος Μάγκας, Μάνος Τσιλιμίδης, Κάκτος

Μάρκος Βαμβακάρης-Μύθος Ρεμπέτικος, Γιώργης Χριστοφιλάκης, 1977, Τεγόπουλος-Μανιατέας

All rights reserved 2021. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση όλου του κειμένου ή τμήματος αυτού καθώς και η αναπαραγωγή των φωτογραφιών χωρίς αναφορά στην πηγή και το συντάκτη/φωτογράφο.