Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου με ιδιαίτερη ικανοποίηση φιλοξενεί την έκθεση Ζωγραφικής του Tomas Watson “Κορμός: Μορφή και Μεταμόρφωση» / Τorso Form and Transformation” από τις 26 Αυγούστου 2022 και για όλο τον Σεπτέμβριο, στo πλαίσιo των καλοκαιρινών του εκδηλώσεων. Ο Tomas Watson, τα τελευταία χρόνια δημιουργεί έργα στο Σίγρι της Λέσβου αντλώντας έμπνευση από τον τόπο και τους ανθρώπους του, παρουσιάζει στην έκθεση έργα με αναφορά στον «κορμό», ενός απολιθωμένου δένδρου, ενός αγάλματος, ενός ανθρώπινoυ σώματος.

Δημιουργεί έργα εμπνευσμένα από το τοπίο και τα μοναδικά ευρήματα του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, ενός μνημείου που δημιουργήθηκε πριν από 20 εκατομμύρια χάρη στις ηφαιστειακές εκρήξεις των ηφαιστείων της Αιγηίδας που συνέβαλαν στη διατήρηση της μορφής και του σχήματος των κορμών των δένδρων χαρίζοντάς τους την αθανασία. Σήμερα τα σπαράγματα αυτά, με τα πολυποίκιλα χρώματα και τις ενδιαφέρουσες μορφές, γίνονται στοιχεία έμπνευσης για τον καλλιτέχνη που τα αναδεικνύει με τα έργα του.

Το γεγονός ότι η έκθεση αυτή περιλαμβάνει έργα που εμπνέονται από το γλυπτά του Παρθενώνα που βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο, προσδίδει ένα συμβολισμό.

Η ίδρυση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου –το οποίο φιλοξενεί την έκθεση– έγινε ταυτόχρονα με τον Οργανισμό Ανέγερσης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, του Μουσείου που έγινε για να φιλοξενήσει τα μοναδικά αυτά αριστουργήματα.

Το ανθρώπινο σώμα, οι εξευγενισμένες μορφές του στα γλυπτά του Παρθενώνα και οι απολιθωμένοι κορμοί δένδρων ηλικίας 20 εκατομμυρίων ετών, βρίσκονται σε ένα συνεχή διάλογο υπενθυμίζοντας την διαχρονική σχέση του ανθρώπου με την φύση.

Nίκος Ζούρος
Διευθυντής Μουσείου
Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους

Η εσωτερική μορφή

Η δασκάλα στέκεται μπροστά από ένα γλυπτό και ρωτάει το μαθητή,
«Αυτό το γλυπτό τι μορφή έχει;»
«Ενός ανθρώπου» απάντησε.
Η δασκάλα κόβει το κεφάλι του γλυπτού. «Τώρα, τι μορφή έχει;»
«Ενός αποκεφαλισμένου ανθρώπου.»
Κόβει τα πόδια, τα χέρια του αγάλματος. «Και τώρα;»
«Ενός ανθρώπου χωρίς κεφάλι και χωρίς μέλη.»
«Πότε η μορφή σταματάει να είναι η μορφή ανθρώπου;»
Ο μαθητής δεν ήξερε να απαντήσει. Όσο και να αφαιρούσε κομμάτια
η δασκάλα, η μορφή συνέχιζε να υπάρχει.
Συνεχίζει η δασκάλα, αφαιρώντας κομμάτια από το γλυπτό.
“Ποτέ δεν φεύγει η μορφή,» είπε η δασκάλα.
«Το κομμάτι έχει μνήμη, παρουσιάζει τη μορφή
που του είχε δώσει ο καλλιτέχνης κάποτε.»

Ε. Καμάτσου

Κορμός: Form and Transformation

Η έκθεση έχει ως θέμα τον ‘κορμό’. Ένα δέντρο είκοσι εκατομμυρίων χρόνων έχει μετατραπεί σε
έναν πέτρινο όγκο. Ένα κλασικό άγαλμα που με το χρόνο έχει μείνει ένα κομμάτι μάρμαρο. Η σχέση αυτών των δύο αντικειμένων και ο διάλογος μεταξύ τους φέρνει την ερώτηση για τη φύση του πυρήνα μέσω των αιώνων. Φθείρεται αλλά συγχρόνως παραμένει και ‘άφθαρτος’. Το αντικείμενο περιλαμβάνει την ιστορία του.
Ο κορμός είναι το κεντρικό θέμα στα έργα του Τomas Watson και εμπλουτίζεται συνεχώς από τα χρόνια των σπουδών του στο Slade. Η πρώτη του ατομική έκθεση στην Αγγλία, με τίτλο «Οι κολυμβητές» το 1999, παρουσιάζει έργα με σώματα που κολυμπούν όπως φαίνονται κάτω από την επιφάνεια του νερού, χέρια και πόδια μέσα στο απέραντο γαλάζιο, ακέφαλοι κορμοί που λάμπουν στο φως του ήλιου.

Ο Watson ειδικεύεται στη βελατούρα, τη τεχνική των μεγάλων ζωγράφων της Αναγέννησης, την οποία δεν χρησιμοποιούν οι σύγχρονοι καλλιτέχνες. Περνάει ένα χέρι σαν σκούρο βερνίκι πάνω στον τελειωμένο πίνακα, μετά το αφαιρεί, κάτι που αφήνει ίχνη, χρώματα, φως, και βάθος που δε μπορούν να αναδειχτούν με άλλη τεχνοτροπία. «Για μένα η βελατούρα σημαίνει ‘θάβω και ξεθάβω.’
Η τεχνική αυτή αναδεικνύει τις πινελιές και συγχρόνως σπρώχνει τα χρώματα βαθιά μέσα στον καμβά, δίνοντας στον πίνακα μία αίσθηση αιωνιότητας. υπάρχουν και οι απρόοπτες αλλαγές με τη τεχνική αυτή. Βοηθάει στο να φαίνεται ότι η μορφή προ-υπήρχε μέσα στον καμβά» λέει ο Watson. Η έκθεση φέρνει ακόμη μία μελέτη για το ανθρώπινο σώμα και συμπεριλαμβάνει τους πίνακες
με τα γλυπτά του Παρθενώνα που σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Όλοι γνωρίζουν αυτά τα γλυπτά αλλά τα βλέπουν σαν για πρώτη φορά από τους πίνακες του Watson, που τους δίνει μια καινούργια χροιά με κίνηση και έκφραση μέσα σε πολύχρωμο φόντο. Μάλιστα, η τοποθέτηση τους σε αυτό το ξένο φόντο μπορεί να έχει αντανάκλαση της αρπαγής από τον Έλγιν και η συνεχής αιχμαλωσία τους μακριά από τον Παρθενώνα. Μερικά δείχνουν πιο ζωντανά από τους κορμούς που ζωγραφίστηκαν από μοντέλο. Και όπως ο κριτικός David Gleeson λέει για τη δουλειά του Watson, “Αυτό που κάνει τη τέχνη [του Watson] τόσο σημαντική είναι ότι φέρνει μοναδικότητα στα συνηθισμένα … ο ώμος δεν είναι ώμος απομονωμένος από τον κορμό, αλλά ένας ώμος που περιστρέφεται, αναπνέει, απλώνεται και τεντώνεται πάνω στον καμβά. Η δουλεία του περιέχει την πυκνότητα και περιπλοκότητα όλων των μεγάλων καλλιτεχνών.»

Ευφροσύνη Καμάτσου

“Κορμός”, συνδετικός κρίκος και σημείο ραφής. Στα γλυπτά του Παρθενώνα ο κορμός συχνά είναι το δεύτερο πρόσωπο και οι κορμοί που αριθμούν χιλιάδες χρόνια έχουν να πουν άλλες τόσες ιστορίες. Οι συσπάσεις των μυών δεν είναι απλά συσπάσεις είναι απάτητες βουνο- κορφές. Οι φλέβες είναι ποτάμια που φουσκώνουν και ξεβράζουν ανείπωτα μυστικά. Κάθε λεπτομέρεια είναι ένα ξεχωριστό έργο τέχνης, ένα ανοιχτό βιβλίο. Οι κορμοί όμως των γλυπτών του Παρθενώνα δεν είναι απλώς κορμοί. Είναι απομεινάρια, είναι τεκμήρια ακρογωνιαίοι μιας χρυσής εποχής με αντίκτυπο στο σήμερα. Πάνω από όλα όμως είναι μάρτυρες γιατί ο Παρθενώνας είναι αντικατοπτρισμός, τόσο της ομορφιάς όσο και των κακοπαθειών του ελληνικού έθνους. Στον Παρθενώνα έχει καταγραφεί η απόλυτη τελειότητα αλλά και η καταστροφή. Οι κορμοί αυτοί είναι ό,τι απομένει από έναν τέλειο ναό που στο διάβα των χρόνων ανατινάχτηκε, διαμελίστηκε, βανδαλίστηκε, λεηλατήθηκε, γνώρισε κάθε είδους ανοσιούργημα και στο έλος αγαπήθηκε όσο λίγα πράγματα σε αυτόν τον κόσμο και έγινε σύμβολο ενός έθνους. Ό,τι ευλαβικά έσωσε από συμπόνια ο χρόνος, είναι αυτοί οι κορμοί. Και δεν είναι μόνο αρχέτυπα, είναι οι αφηγητές μιας ιστορίας που δεν θα τελειώσει ποτέ και θα αντέξει στο πέρασμα των αιώνων.

Κωστής Τάλος

Το δέντρο και η πέτρα

The root of his opinion, which is rotten
As ever oak or stone was sound

William Shakespeare, The Winter’s Tale

Το δέντρο και η πέτρα έχουν αξιοποιηθεί ως σύμβολα από όλους σχεδόν τους πολιτισμούς. Το δέντρο ως ζωντανός οργανισμός, η πέτρα ως άψυχη ύλη. Το δέντρο ως εκπρόσωπος της φύσης, η δουλεμένη πέτρα ως έκφραση της ανθρώπινης δημιουργίας. Το δέντρο ανυψώνεται προς τον ουρανό, η πέτρα γαντζώνεται στη γη. Με το πλούσιο φύλλωμά του, το δέντρο απλώνεται σε κάθε κατεύθυνση, με τη

λεία της επιφάνεια, η ακατέργαστη πέτρα μαζεύεται στον εαυτό της. Οι τεχνίτες του μινωικού πολιτισμού σκάλισαν δικές τους, μοναδικές εκδοχές δέντρων και λίθων σε χρυσά δακτυλίδια. Μια γονατιστή ανθρώπινη μορφή στη μια πλευρά αγκαλιάζει ένα βράχο, μια όρθια μορφή στην άλλη ταρακουνά κλαδιά δέντρου. Μια μορφή ταρακουνά κλαδιά, μια άλλη ξαπλώνει σε πέτρινο βωμό. Οι ακριβείς ερμηνείες μας διαφεύγουν, αλλά τόσο η επαφή με την πέτρα, όσο και η επαφή με το δέντρο δίνουν την εντύπωση επίκλησης στη μεγάλη θεά, που παρουσιάζεται ολοζώντανη και μεγαλοπρεπής δίπλα στους προσκυνητές.

Το Μουσείο πήρε δείγματα από την απολιθωμένη φύση και τα κατέστησε αξιοπερίεργα εκθέματα.

Ο Tomas Watson επέλεξε θραύσματα λαξευμένων μορφών και τα αποτύπωσε με ευαισθησία και μαστοριά σε ζωγραφικούς πίνακες. Τόσο οι απολιθωμένοι κορμοί δέντρων όσο και οι ακρωτηριασμένοι κορμοί αγαλμάτων ξαναζωντανεύουν ως έργα τέχνης της φύσης και του ανθρώπου. Ξαναζωντανεύουν καθώς εμφανίζονται μπροστά τους φιλοπερίεργοι επισκέπτες που τους δίνουν με το βλέμμα τους κάτι από τη δική τους ψυχή, αντλώντας από αυτούς κάτι από τη δύναμη που προσφέρει απλόχερα ο υψηλός πολιτισμός. Με το βλέμμα του επισκέπτη-προσκυνητή, κάθε κορμός αναδεικνύεται σε ‘απομεινάρι θαυμαστό ερμιάς και μεγαλείου’, όπως θα έλεγε ο Διονύσιος Σολωμός.

Δημήτρης Κυρτάτας