Τι έγινε μετά τη μεγάλη πυρκαγιά στη Μόρια;

Μόρια, Καρά Τεπέ, καταστροφή, ανθρώπινα δικαιώματα. Άνθρωποι.
Δύο αποστολές μέσα σε δεκαπέντε ημέρες και μια επαγγελματική ιδιότητα που έχει τον άνθρωπο στο επίκεντρο της ύπαρξής της είναι αρκετά για να επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητες, τις αξίες και φυσικά τις έννοιες του σημαντικού και του ασήμαντου.
Όμως, πρώτα, ας γνωρίσουμε τον άνθρωπο που μας επέτρεψε να δούμε μέσα από τα μάτια του:

Ονομάζομαι Αδαμαντία Κοτσογλανίδη, είμαι Κοινωνική Λειτουργός και ολοκληρώνω τις σπουδές μου στην ψυχοθεραπευτική προσέγγιση Gestalt και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του ΕΚΠΑ για την υποστήριξη και ανακούφιση χρόνιων ασθενών και των φροντιστών τους (Palliative Care). Στα πλαίσια του εργασιακού μου ρόλου ως υποσυντονίστρια κοινωνικής υπηρεσίας σε ΜΚΟ, εστιασμένη σε διεπιστημονικές ομάδες που περιλαμβάνουν Κοινωνικούς Λειτουργούς και Ψυχολόγους, οι οποί@ βρίσκονται στο προσφυγικό πεδίο στα νησιά και στην ενδοχώρα, μετέβηκα στη Λέσβο και συγκεκριμένα στη Μυτιλήνη, μετά το συμβάν της φωτιάς στο ΚΥΤ στην περιοχή της Μόριας.
Οι γραμμές που ακολουθούν είναι ένα ημερολόγιο καταγραφής γεγονότων, σκέψεων και συναισθημάτων για τις ημέρες που βρέθηκα στο νησί, στις δύο αποστολές μου εκεί.

Η είδηση της πυρκαγιάς. Πρώτη αντίδραση.
Σοκ. Φαντασιώνομαι εικόνες έντρομων ατόμων να τρέχουν προς εξόδους διαφυγής, κάτω από ένα πέπλο καπνού και όλα αυτά μπροστά από ένα φόντο με έντονα, κόκκινα και πορτοκαλί χρώματα. Επόμενη σκέψη: η πάλη. Πρώτη μου αντίδραση η άμεση ενημέρωση από τους/τις συναδέλφους στο νησί για την ακριβή περιγραφή των επικρατουσών συνθηκών.

Η μετάβαση στο νησί.
Μεταβαίνουμε στη Μυτιλήνη μαζί με άλλους/άλλες συναδέλφους και συντονιστές/ριες για υποστήριξη της ομάδας. Η βασική συναισθηματική κατάσταση μου: η αγωνία. Η αγωνία για το άγνωστο. Προσπαθώ να φέρω στα μάτια μου εικόνες καταστροφών από πυρκαγιές και συνθήκες ανθρωπιστικών βοηθειών, ώστε να προετοιμαστώ με κάποιο τρόπο. Όταν φθάνουμε στο νησί, στην καθαρά υποκειμενική μου αίσθηση, επικρατεί μια βουβή ετοιμότητα για επικείμενο ξέσπασμα. Παρά την ομορφιά του νησιού, αισθάνομαι αγκυλωμένη.

Η πρώτη εικόνα στο πεδίο.
Η πρώτη εικόνα φτάνοντας στο πεδίο μετά τη φωτιά, στην περιοχή που έμεναν άστεγοι διαμένοντες του πρώην καταυλισμού, είναι δύσκολο να δοθεί με λέξεις. Συναντάμε αυτοσχέδιες, καλαμένιες σκηνές στα πεζοδρόμια μιας μεγάλης λεωφόρου όπου φυλάσσεται από αστυνομία και στρατό, στην αρχή και στο τέλος του δρόμου. Άνθρωποι περιορισμένοι μέσα σε κάποια χιλιόμετρα, με ελάχιστο φαγητό και νερό, στον ήλιο και με κάκιστες συνθήκες υγιεινής. Μια φορά την ημέρα καταφθάνει βοήθεια με ένα γεύμα και κάποια μπουκάλια νερό και… «όποιος προλαβαίνει- παίρνει»,  όπως αναφέρουν. Στο συγκεκριμένο σημείο διαμονής των ατόμων (πρώην διαμενόντων του ΚΥΤ της Μόριας) συνομιλώ, είτε στα γαλλικά, είτε με συναδέλφους-διερμηνείς στα φαρσί/νταρί/αραβικά, με ανθρώπους οι οποίοι είναι αρκετά ταλαιπωρημένοι, βρίσκονται σε ένα χάσιμο, αγανακτισμένοι, φοβισμένοι, με πολλές απορίες για τη νέα κατάσταση. Καταλαβαίνω πως δεν έχουν ενημερωθεί από κανέναν –Αρχές του τόπου, Παγκόσμιες οργανώσεις με ηγετικό ρόλο στο νησί – για τις συνθήκες του νέου καταυλισμού ή για το αν η είσοδος και η έξοδος από το camp θα είναι ελεύθερη. Μας αναφέρουν ότι υπάρχουν απειλές παρακώλησης της διαδικασίας ασύλου τους σε περίπτωση που δεν μπουν στο νέο camp. Επικρατεί μια σύγχυση για το νομικό καθεστώς και τις διαδικασίες ασύλου από εδώ και πέρα, για τον υποχρεωτικό χαρακτήρα των λεγομένων των ιθυνόντων για την αναγκαία εισαγωγή τους στο νέο camp και όλα αυτά υπό μια συνθήκη παγκόσμιας πανδημίας.

Η απομάκρυνση του πληθυσμού από τους υπεύθυνους της «επιχείρησης» από το σημείο γίνεται με συζήτηση, με απόλυτες κινήσεις σώματος, με έντονο ύφος, χωρίς βία. Βρίσκομαι μπροστά σε αμφιλεγόμενες συμπεριφορές προς τον πληθυσμό.

• 

• 

• 

Δεύτερη ημέρα στο νησί.
Την επόμενη ημέρα η «επιχείρηση» έχει ολοκληρωθεί και όλοι οι άστεγοι έχουν φύγει από το σημείο.
Ερχόμενοι σε επαφή με τον γηγενή πληθυσμό του νησιού (και πολλές φορές ταυτόχρονα με τον προσφυγικό και μεταναστευτικό πληθυσμό) στις καθημερινές μας δραστηριότητες προς το γραφείο (προσωπικό ξενοδοχείου, γεύματα σε καφετέριες/ταβέρνες, αγορά διάφορων προϊόντων σε καταστήματα) διακρίνω πως η προσφυγική συνθήκη υπάρχει ως ζήτημα και όχι ως φαινόμενο που συνυπάρχουν με αυτό. Επιλέγω να μην μπαίνω σε διαδικασία άμεσης συνομιλίας με γηγενή πληθυσμό για το ζήτημα. Στη δική μου αίσθηση και σε ό, τι παρατηρώ και ακούω, αντιλαμβάνομαι το κλίμα, το οποίο είναι διφορούμενο. Ακούω αγανακτισμένους ανθρώπους (αναφορά στο γηγενή πληθυσμό), κουρασμένους με την όλη κατάσταση και αρνητικά προσκείμενους σε ό, τι αφορά τη συνδιαλλαγή με τον συγκεκριμένο πληθυσμό. Παράλληλα όμως, ακούω και βλέπω και μια εξοικείωση με τον πληθυσμό στην καθημερινότητα και κατανόηση για ό, τι έχουν βιώσει και βιώνουν. Εκθέτοντας την άποψή μου από πηγές φίλων γηγενών του νησιού, η περιοχή με κάποιο τρόπο έχει και ωφεληθεί από την επικρατούσα προσφυγική συνθήκη στο νησί και κυρίως οικονομικά. 

• 

• 

• 

Ο νέος καταυλισμός στην περιοχή του Καρά Τεπέ
Φτάνοντας στο νέο camp, η εικόνα που αντικρίζουμε είναι αναμενόμενη για εμένα. Πολύς κόσμος που περιμένει πολλές ώρες εκτός του καταυλισμού, στον ήλιο (τέλη Σεπτεμβρίου 2020, 30-32οC, μπορεί και παραπάνω τις μεσημβρινές ώρες) για να καταγραφεί στις λίστες του camp, να κάνει το rapid test COVID-19, να περιμένει το αποτέλεσμα (συνήθως εντός 20’), να του δοθεί η σκηνή ή ο αριθμός σκηνής ώστε να οδηγηθεί με τα προσωπικά του αντικείμενα στο χώρο που θα διαμένει από εδώ και πέρα. 

Αρνητική εντύπωση μου κάνει από την πρώτη επίσκεψη στο camp η διαμονή των ανθρώπων που είναι θετικοί στον COVID-19. Το σημείο όπου διαμένουν είναι περιφραγμένο με συρματόπλεγμα την πρώτη φορά και την δεύτερη (μετά από 15 ημέρες, στη δεύτερη αποστολή μου στο νησί) έχει περιφραχθεί με συρμάτινο τοίχο με πανί. Χωρίς να είμαι ειδικός, σκέφτομαι πως τα επιβεβαιωμένα κρούσματα πιθανόν δεν πρέπει να είναι μαζί, εφόσον σίγουρα η έκθεση του ιού στον εκάστοτε οργανισμό ή η εξακρίβωσή του δεν έγινε την ίδια ημέρα σε όλους. Αναρωτιέμαι επίσης πώς μπορούν να ελέγξουν τη διασπορά ή την επανέκθεση του ιού στο συγκεκριμένο πληθυσμό και εάν ποτέ θα βγουν αρνητικοί στο τεστ.

Οι σκέψεις μου για τις συνθήκες υπό τις οποίες μένουν έγκλειστοι: σκληρές (μη δυνατότητα μετακίνησης εκτός του περιφραγμένου χώρου) και αντιδεοντολογικές. Λίγες ώρες παραμονής στον καταυλισμό και οι σκέψεις διαδέχονται η μία την άλλη. Πόσο ασφαλής είναι σε μια επικείμενη κακοκαιρία; Πόσο υγειονομικά θωρακισμένος είναι; Κάτω χαλίκι, απεριόριστη σκόνη -οι μάσκες είναι απαραίτητες και για τη διασπορά του COVID-19 αλλά και για τη σκόνη-, συνεχής άνεμος, φτιαγμένος δίπλα ακριβώς στη θάλασσα, χωρίς κανένα δέντρο να σταματάει τον ήλιο ή άλλα καιρικά φαινόμενα, όπως και συνέβη στην πρώτη βροχή.
Περπατάμε πάνω από ένα τέταρτο και οι σκηνές δεν σταματούν να εμφανίζονται.
Οικογένειες Σύριων, μόνες γυναίκες από την Αφρική, οικογένειες από την Αφρική, οικογένειες Αφγανών, μόνοι άνδρες.
Άνθρωποι χωρισμένοι σε «sections».

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Ένας προσωπικός απολογισμός
Τώρα πια με βεβαιότητα μπορώ να πω πως η εμπειρία αυτή ήταν μοναδική. Μοναδική από την άποψη της νέας διαφορετικής πραγματικότητας που αντίκρισα και τις δύο φορές, στην ίδια ακριβώς συνθήκη.
Μοναδική γιατί παρόμοιά της δεν έχω αντικρίσει ξανά και σίγουρα δεν έχω βιώσει (και ευελπιστώ να μην υπάρξει επόμενη, όχι για να αντικρίσω εγώ, αλλά για να υπάρξει ως λύση διαβίωσης για ανθρώπους).

Κατά τη διάρκεια της ημέρας και της ενεργού παρουσίας μου στο πεδίο, η λογική και η ψυχραιμία είχαν τον πρώτο λόγο. Έτσι, οι καταστάσεις ήταν απλουστευμένες. Η επαγγελματική μου εμπειρία από αντίστοιχα πλαίσια (καταυλισμοί προσφύγων, έκτακτες καταστάσεις, κατάλυση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταστάσεις επείγουσας ανθρωπιστικής κρίσης γενικότερα) μου επέτρεψε ή ίσως και επέβαλε να καταστήσω διαχειρίσιμο το αντίκτυπο του βιώματος όσο βρισκόμουν στο πεδίο. Το βράδυ όμως, στην επιστροφή στο ξενοδοχείο, η λογική έφθινε και το σώμα μου αντιδρούσε αυθόρμητα στο άφημα όλης αυτής της απάνθρωπης κατάστασης με την οποία ερχόμασταν σε επαφή όλες τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας, σε μεγάλη ποσοτικά δόση.

Κάθε πρωί ξυπνούσα «βαριά», λες και είχε περάσει οδοστρωτήρας από πάνω μου. Όλα αυτά που αντικρίσαμε και συνέβαιναν δεν ήταν εντάξει και σε τάξη.
Το νησί σε ό, τι αφορά την προσφυγική συνθήκη, είχε αποδιοργανωθεί πλήρως με αυτό που είχε γίνει. Κρίση (πυρκαγιά στο ΚΥΤ της Μόριας), άμεση ανταπόκριση ανεύρεσης εναλλακτικού χώρου διαμονής στο νησί, άμεση ανταπόκριση με σκηνές, είδη πρώτης ανάγκης, στήσιμο σκηνών, χημικές τουαλέτες. Μπορεί το εγχείρημα να θεωρήθηκε ως επιτυχία, όσον αφορά την ανταπόκριση των Αρχών και των υπευθύνων, όμως ας μην ξεχνάμε σε τι ανταπεξήλθαμε επιτυχώς.  

Μιλάω για απάνθρωπη κατάσταση και μοιάζει ίσως με κλισέ έκφραση. Δεν είναι. Απάνθρωπη κατάσταση είναι να διαβιώνεις σε μια σκηνή/container, να ορίζουν άλλοι κατά κύριο λόγο τι θα φας και τι θα πιείς, να μην έχεις οικονομική ανεξαρτησία, τον προσωπικό σου χώρο και καμία ιδιωτικότητα, να μην έχεις άμεση πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην πρωτοβάθμια και βασική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη όταν την χρειάζεσαι, τα παιδιά σου να μην έχουν πρόσβαση σε οποιαδήποτε δραστηριότητα (εκπαιδευτική ή μη) και όλα αυτά για παρατεταμένο χρονικό διάστημα (μήνες, χρόνια). Απάνθρωπα και καθολικά μη αποδεκτά όλα τα ουσιώδη που καταλύονται, όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα που καταπατώνται. 

Εάν επιτρέψω τον ρεαλισμό να βάλει τις σκέψεις μου σε τάξη, θα δω πως οι επισφαλείς συνθήκες διαμονής και η αβεβαιότητα των διαδικασιών ασύλου στην Ελλάδα δεν πρόκειται να αλλάξουν ή να σταθεροποιηθούν άμεσα. Ας παρεμβαίνουμε όσο περισσότερο μπορούμε για τη βελτίωση τους με ηθική εντιμότητα, για την υπεράσπιση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με στοχοπροσήλωση όλο αυτό άμεσα να ολοκληρωθεί.
Και είθε αυτές οι κινήσεις να μην αφορούν μονάχα στην είσοδο του προσφυγικού και μεταναστευτικού πληθυσμού στην Ελλάδα, αλλά σε ένα βήμα πριν από αυτό της εισόδου του πληθυσμού στα σύνορα. Στο αίτιο και όχι μόνο στο αποτέλεσμα/σύμπτωμα.

Peace & Love

All rights reserved 2020. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση όλου του κειμένου ή τμήματος αυτού καθώς και η αναπαραγωγή των φωτογραφιών χωρίς αναφορά στην πηγή και το συντάκτη/φωτογράφο.